Vom Präsensstamm werden die Zeiten Präsens, Imperfekt und Futur; vom Perfektstamm die Zeiten Perfekt und Plusquamperfekt gebildet.
Wörterbücher listen Verben nach deren Präsenstamm (Präsens, 1. Person Singular) auf.
Der Perfektstamm, dessen Gestalt aus dem Präsenstamm nicht sicher erschlossen werden kann, ist im Wörterbuch (in den sogenannten Stammformen) angegeben und sollte mit jedem Vokabel mitgelernt werden.
Französisch | Italienisch | Spanisch | Latein |
---|---|---|---|
aimer | amare | amar | amare |
j'aime tu aimes nous aimons vous aimez ils aiment | amo ami ama amiamo amate amano | amo amas ama amamos amais aman | amo amas amat amamus amatis amant |
Zeitsuffixe:
Präsens: fehlt
Imperfekt: -ba-
Futur: -bi-
Bindevokale:
Nach den verschiedenen Bindevokalen unterscheidet man mehrere Konjugationstypen. Die wichtigsten sind:
>Imperfekt:
iudic - a - ba - m
iudic - a - ba - s
iudic - a - ba - t
iudic - a - ba - mus
iudic - a - ba - tis
iudic - a - ba - nt
>Imperfekt:
ten - e - ba - m
ten - e - ba - s
ten - e - ba - t
ten - e - ba - mus
ten - e - ba - tis
ten - e - ba - nt
>Imperfekt:
dic - e - ba - m
dic - e - ba - s
dic - e - ba - t
dic - e - ba - mus
dic - e - ba - tis
dic - e - ba - nt
>Imperfekt:
aud - ie - ba - m
aud - ie - ba - s
aud - ie - ba - t
aud - ie - ba - mus
aud - ie - ba - tis
aud - ie - ba - nt
Übungsbeispiele:
>Vokabeln
damnare = verurteilen
liberare = befreien
dare = geben
accusare = anklagen
iubere = befehlen
videre = sehen
absolvere = freisprechen
delinquere = ein Verbrechen begehen
agere = (ver)handeln
facere = machen, tun
finire = beenden, begrenzen
vincire = fesseln
Bestimmen und übersetzen Sie folgende Formen:
videbas
absolvebant
liberamus
accusant
finiebat
iubent
datis
facio
agebam
damnabas
videtis
absolvunt
liberant
accusabas
finit
iubebas
damus
faciebant
agitis
damnatis
vident
liberabant
accusabamus
finiebam
dabas
faciebamus
damnas
videbamus
absolvis
liberabatis
accusant
finiunt
iubent
das
faciebam
damnatis
videbat
absolvo
liberant
agebat
accusat
faciunt
vinciebas
delinquebatis
Präsensstamm (passiv)
Um das Passiv der oben vorgestellten Zeiten des Präsenstammes zu bilden, genügt es die aktiven Personalendungen gegen die passiven auszutauschen. Die übrigen Elemente bleiben unverändert. Also:
Wortstamm + Bindevokal + (Zeitsuffix) + Personalendung (passiv!)
Passive Personalendungen (für alle Zeiten des Präsensstamms gleich):
ich: -or oder -r
du: -ris
er, sie, es: -tur
wir: -mur
ihr: -mini
sie: -ntur
Die Passiven Infinitive lauten:
-ari (iudicari)
-eri (teneri)
-i (dici)
-iri (audiri)
Beispiel für die passiven Formen:
>Präsens Passiv:
ten - e - or
ten - e - ris
ten - e - tur
ten - e - mur
ten - e - mini
ten - e - ntur
>Imperfekt Passiv:
ten - e - ba - r
ten - e - ba - ris
ten - e - ba - tur
ten - e - ba - mur
ten - e - ba - mini
ten - e - ba - ntur
Bestimmen und übersetzen Sie folgende Formen:
videbar
absolvitur
liberamini
accusabatur
finimini
iubetur
accusor
dabatur
agebatur
damnabantur
videtur
absolvimini
liberantur
accusaris
finiris
iubetur
damnabatur
agitur
vincior
delinquitur
Perfektstamm (aktiv)
Die Zeiten des Perfektstammes (Perfekt und Plusquamperfekt) werden folgendermaßen gebildet:
Perfektstamm + zeitspezifische Personalendung
Personalendungen des Perfekt (für alle Konjugationen gleich):
ich: -i
du: -isti
er, sie, es: -it
wir: -imus
ihr: -istis
sie: -erunt
Personalendungen des PlusquamPerfekt (für alle Konjugationen gleich):
ich: -eram
du: -eras
er, sie, es: -erat
wir: -eramus
ihr: -eratis
sie: -erant
Bildung des Perfektstammes
Der Perfektstamm ist aus dem Präsensstamm nicht sicher zu erschließen und muss daher (wie ein eigenes Vokabel) im Wörterbuch nachgeschlagen u/o gelernt werden. Im Wörterbuch ist der unregemäßige Perfektstamm durch die Form der 1. Person Singular angegeben. Lässt man die Endung -i weg bleibt der reine Perfektstamm.
z.B.: dixi (Perfekt von dicere) >>
>>Dennoch gilt:
Die meisten Verben der A-Konjugation haben den Perfektstamm auf -av
z. B.: damnare >> Perfektstamm = damnav >> Perfekt = damnav - i (= ich habe verurteilt)
Perfektstämme bisher bekannter Verben:
iudicare >> Perfektstamm = iudicav (+ i >> Perfekt = iudicavi)
accusare >> Perfektstamm = accusav (+ i >> Perfekt = accusavi)
dare >> Perfektstamm = ded (+ i >> Perfekt = dedi)
tenére >> Perfektstamm = tenu (+ i >> Perfekt = tenui)
iubére >> Perfektstamm = iuss (+ i >> Perfekt = iussi)
vidére >> Perfektstamm = vid (+ i >> Perfekt = vidi)
dícere >> Perfektstamm = dix (+ i >> Perfekt = dixi)
absólvere >> Perfektstamm = absolv (+ i >> Perfekt = absolvi)
ágere >> Perfektstamm = eg (+ i >> Perfekt = egi)
fácere >> Perfektstamm = fec (+ i >> Perfekt = feci)
delínquere >> Perfektstamm = deliqu (+ i >> Perfekt = deliqui)
audire >> Perfektstamm = audiv (+ i >> Perfekt = audivi)
finire >> Perfektstamm = finiv (+ i >> Perfekt = finivi)
vincire >> Perfektstamm = vinx (+ i >> Perfekt = vinxi)
Beispiel der Perfektstamm-Zeiten anhand von "dicere, dico, dixi":
>>Perfekt
dix - i
dix - isti
dix - it
dix - imus
dix - istis
dix - erunt
>>PlusquamPerfekt
dix - eram
dix - eras
dix - erat
dix - eramus
dix - eratis
dix - erant
Übungsbeispiele
Bestimmen und übersetzen Sie folgende Formen (=> vollständige Sätze):
vidit
absolvit
liberaverat
deliquistis
accusaverunt
finivit
iussimus
dederat
feci
egeram
damnavistis
dixit
tenuerat
audivimus
iudicavi
vidisti
accusaverat
liberavit
iusserant
finiveratis
dedistis
egisti
damnavimus
dixeras
tenuerant
audiveramus
iudicavistis
vidistis
absolvimus
liberaveras
iussistis
fecisti
dederam
dixerunt
egit
deliqueras
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | dolus | doli |
Genetiv | doli | dolorum |
Dativ | dolo | dolis |
Akkusativ | dolum | dolos |
Ablativ | dolo | dolis |
Die A-Deklination (meist feminin)
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | causa | causae |
Genetiv | causae | causarum |
Dativ | causae | causis |
Akkusativ | causam | causas |
Ablativ | causâ | causis |
Die neutrale O-Deklination
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | delictum | delicta |
Genetiv | delicti | delictorum |
Dativ | delicto | delictis |
Akkusativ | delictum | delicta |
Ablativ | delicto | delictis |
Die Deklination des vokalischen Adjektivs (z.B. bonus 3)
maskulin sing. | feminin sing. | neutrum sing. | |
---|---|---|---|
Nominativ | bonus | bona | bonum |
Genetiv | boni | bonae | boni |
Dativ | bono | bonae | bono |
Akkusativ | bonum | bonam | bonum |
Ablativ | bono | bona | bono |
maskulin plur. | feminin plur. | neutrum plur. | |
Nominativ | boni | bonae | bona |
Genetiv | bonorum | bonarum | bonorum |
Dativ | bonis | bonis | bonis |
Akkusativ | bonos | bonas | bona |
Ablativ | bonis | bonis | bonis |
Funktionen des Ablativs:
Der bloße Ablativ (nur Hauptwort mit Ablativendung, ohne Präposition) erfüllt zahlreiche Funktionen, die in den modernen europäischen Sprachen von Präpositionen geleistet werden. Diese Funktionen ergeben sich aus den Fragen nach dem:
>>Vokabeln
Substantive
causa = Grund, Ursache, juristisch: Rechtssache
mora = Verzögerung, Verzug
dolus = List, juristisch: Vorsatz
fiscus = Staatskasse
animus = Geist, Gesinnung, juristisch: Absicht
dominus = Herr, Eigentümer
virus (neutrum !!) = Gift, Virus
legatum = Hinterlassenschaft
debitum = Schuld (finanziell)
factum = Tatsache
argumentum = Argument
periculum = Gefahr
delictum = Verbrechen
nemo = Niemand
casus = Fall, Unglücksfall, Zufall
Adjektive
primus 3 (= primus - prima - primum) = erster
publicus 3 = öffentlich
bonus 3 = gut
malus 3 = böse
praemeditatus 3 = vorbedacht
repentinus 3 = plötzlich
pius 3 = fromm
continuus 3 = dauerhaft
Pronomen
se = sich
ipse = selbst
Verben
nocére = schaden
valére = gelten
erubéscere = erröten
sentire = fühlen, wahrnehmen
Beispiele zum Gebrauch des bloßen Ablativs
fisco
dolo praemeditato
hora tertia
Übung zur Übereinstimmung von Substantiv und Adjektiv
deklinieren Sie: poeta bonus (=> interaktives Übungsprogramm)
Übungssätze mit aktiven Verbalformen
Periculum in mora.
Casum sentit dominus.
Casus nocet domino.
Contra facta non valent argumenta.
Übungssätze mit passiven Verbalformen
Damnatur.
Nemo tenetur se ipsum accusare.
Allgemeine Übungssätze
Servus amico domini nuntium apportavit.
Muros oppidi adversarii ascenderant.
Romani gladiis et scutis pugnabant.
Adversarii oppido expelluntur.
Romani castra vallo fossaque muniebant.
Incolas curis liberamus.
Liberi fabulis pulchris poetarum delectantur.
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | lex | leges |
Genetiv | legis | legum |
Dativ | legi | legibus |
Akkusativ | legem | leges |
Ablativ | lege | legibus |
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | ius | iura |
Genetiv | iuris | iurum |
Dativ | iuri | iuribus |
Akkusativ | ius | iura |
Ablativ | iure | iuribus |
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | lex bona | leges bonae |
Genetiv | legis bonae | legum bonarum |
Dativ | legi bonae | legibus bonis |
Akkusativ | legem bonam | leges bonas |
Ablativ | lege bona | legibus bonis |
Übungssätze zur konsonantischen Deklination
De minimis non curat praetor.
Adversus periculum naturalis ratio permittit se defendere.
Furiosi voluntas nulla est.
Silent leges inter arma.
Allgemeine Übungssätze
Legibus obligamur.
Imperatori plebs honores magnos tribuit.
Originem urbium saepe ignoramus.
Cives iniuria vexabantur.
Ab imperatoribus Romanis multa bella gerebantur.
(Präpositionen/Subjunktionen/ Hilfsverb "esse"/Modalverb "posse")
Präsens der französischen, spanischen und lateinischen Hilfsverben "être", "ser" und "esse" (= sein)
Französisch | Spanisch | Latein |
---|---|---|
je suis tu es il est nous sommes ils sont | soy eres es somos sois son | sum es est sumus estis sunt |
Imperfekt der italienischen, spanischen und lateinischen Hilfsverben "essere", "ser" und "esse" (= sein)
Italienisch | Spanisch | Latein |
---|---|---|
ero eri era eravamo eravate érano | era eras era éramos erais eran | eram eras erat erámus eratis erant |
Italienisch | Spanisch | Latein |
---|---|---|
fui fosti fu fummo foste furono | fui fuiste fue fuimos fuisteis fueron | fui fuisti fuit fuimus fuistis fuerunt |
Präsens, Imperfekt und Perfekt des lat. Modalverbs "posse" (= können)
Präsens | Imperfekt | Perfekt |
---|---|---|
pos-sum pot-es pot-est pos-sumus pot-estis pos-sunt | pot-eram pot-eras pot-erat pot-eramus pot-eratis pot-erant | pot-ui pot-uisti pot-uit pot-uimus pot-uistis pot-uerunt |
Die wichtigsten Präpositionen mit dem Akkusativ:
ad = zu, an bei
in = nach, in
post = nach, hinter
ante = vor
per = durch
Die wichtigsten Präpositionen mit dem Ablativ:
in = in, auf
cum = (gemeinsam) mit
coram = angesichts
a/ab = von
ex/ e = aus
de = von (herab), über (thematisch)
sine = ohne
pro = für, anstelle von
Beispiele zum idiomatischen Gebrauch der Präpositionen
(versuchen Sie die bekannten Ausdrücke zu übersetzen)
ab initio
ad acta
ad manus
ad notam
coram iudice
coram publico
cum laude
summa cum laude
cum tempore
ex contractu
ex nunc
ex tunc
ex post
ex re
in vitro
ad usum proprium
=> weitere Beispiele
Die wichtigsten Subjunktionen zur Einleitung von Nebensätzen:
cum = als, wenn
si = wenn, falls
postquam = nachdem
dum = während, solange
ubi = sobald
quamquam = obwohl
quod = weil, dass
sed = aber, sondern
Übungssätze zu den Subjunktionen:
Consules, ubi populum audiverunt, in curiam venerunt. (Ü)
Quamquam hostes pacem petiverant, pugnare non desierunt. (Ü)
Dum spiro, spero. (Ü)
Multi, cum accusantur, fugere temptant. (Ü)
=> weitere Beispiele
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | res | res |
Genetiv | rei | rerum |
Dativ | rei | rebus |
Akkusativ | rem | res |
Ablativ | re | rebus |
Die U-Deklination (meist maskulin)
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | casus | casus |
Genetiv | casus | casuum |
Dativ | casui | casibus |
Akkusativ | casum | casus |
Ablativ | casu | casibus |
Übungssätze zu allen Deklinationen und Passiv
Bona fides praesumitur.
Confessio pro veritate accipitur.
Contra rem iudicatam nemo audietur.
Delinquitur autem aut proposito aut impetu aut casu.
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest.
Mandatum morte solvitur.
Res iudicata pro veritate accipitur.
Tua res agitur.
Non deest rei publicae consilium neque auctoritas senatus.
Stammformen bekannter Verben (+ PPP)
(Präsensstamm normal, Perfektstamm kursiv, PPP fett gedruckt)
iudico, iudicare, iudicavi, iudicatus -a -um (= geurteilt)
accuso, accusare, accusavi, accusatus -a -um (= angeklagt)
do, dare, dedi, datus -a -um (= gegeben)
teneo, tenére, tenui, tentus -a -um
iubeo, iubére, iussi, iussus -a -um
video, vidére, vidi, visus -a -um
dico, dícere, dixi, dictus -a -um
absolvo, absólvere, absolvi, absolutus -a -um
ago, ágere, egi, actus -a -um
facio, facere, feci, factus -a -um
delinquo, delínquere, deliqui, delictus -a -um
vinco, víncere, vici, victus -a -um
vincio, vincire, vinxi, vinctus -a -um
audio, audire, audivi, auditus -a -um
finio, finire, finivi, finitus -a -um
Beispiele für die Bildung von Perfekt und PlusquamPerf. Passiv:
accusatus est
damnati sunt
absoluta erat
auditi sumus
causa finita est
non factum erat
visus eras in urbe
moti sumus calamitate
ab amico adiuta eram
ich | du | sich | |
---|---|---|---|
nom. dat. akk./abl. | ego mihi me | tu tibi te | ...... sibi se |
wir | ihr | |
---|---|---|
nom./akk. dat./abl. | nos nobis | vos vobis |
Possessivpronomen
(Possessivpronomen sind im Lateinischen wie Adjektive zu behandeln)
mein | dein |
---|---|
meus mea meum | tuus tua tuum |
unser | euer |
noster nostra nostrum | vester vestra vestrum |
sein eigenes, ihr eigenes |
---|
suus sua suum |
Singular | Plural | |
---|---|---|
Nominativ | casus difficilis | casus difficiles |
Genetiv | casus difficilis | casuum difficilium |
Dativ | casui difficili | casibus difficilibus |
Akkusativ | casum difficilem | casus difficiles |
Ablativ | casu difficili | casibus difficilibus |
ebenso: lex naturalis, causa gravis (=> interaktives Übungsprogramm)
>>>Die sogenannten Deponentien sind Verben mit passiver Form, jedoch aktiver Bedeutung!
Im Wörterbuch stehen sie demnach mit der Endung "-or"
Wichtige Deponentien:
utor, uti, usus sum = gebrauchen ( + Ablativ)
sequor, sequi, secutus sum = folgen (+ Akkusativ)
vereor, vereri, veritus sum = fürchten
moror, morari, moratus sum = sich aufhalten
morior, mori, mortuus sum = sterben
recordor, recordari, recordatus sum = sich erinnern
Übungssätze zu den Deponentien
Actor sequitur forum rei.
Actores forum rei secuti sunt.
Omnes populi communi hominum iure utuntur.
Omnes populi communi hominum iure usi sunt.
maskulin sing. | feminin sing. | neutrum sing. | |
---|---|---|---|
Nominativ | is | ea | id |
Genetiv | eius | eius | eius |
Dativ | ei | ei | ei |
Akkusativ | eum | eam | id |
Ablativ | eo | ea | eo |
maskulin plur. | feminin plur. | neutrum plur. | |
---|---|---|---|
Nominativ | ii | eae | ea |
Genetiv | eorum | earum | eorum |
Dativ | iis, eis | iis, eis | iis, eis |
Akkusativ | eos | eas | ea |
Ablativ | iis, eis | iis, eis | iis, eis |
maskulin sing. | feminin sing. | neutrum sing. | |
---|---|---|---|
Nominativ | hic - ille | haec - illa | hoc - illud |
Genetiv | huius - illius | huius - illius | huius - illius |
Dativ | huic - illi | huic - illi | huic - illi |
Akkusativ | hunc - illum | hanc - illam | hoc - illud |
Ablativ | hoc - illo | hac - illa | hoc - illo |
maskulin plur. | feminin plur. | neutrum plur. | |
---|---|---|---|
Nominativ | hi - illi | hae - illae | haec - illa |
Genetiv | horum - illorum | harum - illarum | horum - illorum |
Dativ | his - illis | his - illis | his - illis |
Akkusativ | hos - illos | has - illas | haec - illa |
Ablativ | his - illis | his - illis | his - illis |
maskulin sing. | feminin sing. | neutrum sing. | |
---|---|---|---|
Nominativ | qui | quae | quod |
Genetiv | cuius | cuius | cuius |
Dativ | cui | cui | cui |
Akkusativ | quem | quam | quod |
Ablativ | quo | qua | quo |
maskulin plur. | feminin plur. | neutrum plur. | |
---|---|---|---|
Nominativ | qui | quae | quae |
Genetiv | quorum | quarum | quorum |
Dativ | quibus | quibus | quibus |
Akkusativ | quos | quas | quae |
Ablativ | quibus | quibus | quibus |
Kurze Übungssätze
Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando? (Hexameter)
Bene iudicat, qui distinguit.
Eius nulla culpa est, cui parere necesse est.
Id, quod actum fuit, sequi debemus.
Is damnum dat, qui iubet dare.
Quod non est in actis, non est in mundo.
Nulla iniuria est, quae in volentem fiat.
Pater est, quem nuptiae demonstrant.
Qui suo iure utitur, nemini facit iniuriam.
Qui tacet, consentire videtur.
Quod non est licitum in lege, necessitas facit licitum.
Erste Übungstexte
(Gaius: röm Jurist der klass. Zeit. Sein Werk, die älteste systematische Darstellung des röm. Privatrechts, entstand um 160 n. Chr. und stellt die Grundlage für das ABGB dar.)
Gai Institutiones. 1,1 (=> vollständiger Text mit Übersetzung)
Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utuntur. Nam quod quisque
populus ipse sibi ius constituit, id ipsius proprium est vocaturque
ius civile, quasi ius proprium civitatis. Quod vero naturalis
ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur vocaturque ius gentium, quasi quo iure omnes gentes utuntur. Populus itaque Romanus partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utitur. Quae singula qualia sint, suis locis proponemus.
Gai.inst. 1,2
Constant autem iura populi Romani ex legibus, plebiscitis,
senatus consultis, constitutionibus principum, edictis eorum,
qui ius edicendi habent, responsis prudentium.
Gai.inst. 1,3
Lex est, quod populus iubet atque constituit. Plebiscitum est,
quod plebs iubet atque constituit. Plebs autem a populo eo distat,
quod populi appellatione universi cives significantur, connumeratis
et patriciis; plebis autem appellatione sine patriciis ceteri
cives significantur.
Positiv | Komparativ | Superlativ |
---|---|---|
bonus 3 | melior (n.: -ius) | optimus 3 |
malus 3 | peior (n.: -ius) | pessimus 3 |
magnus 3 | maior (n.: -ius) | maximus 3 |
parvus 3 | minor (n.: -us) | minimus 3 |
multum | plus | plurimum |
Übungssätze
Nemo plus commodi heredi suo relinquit, quam ipse habuit.
Nemo maiorem copiam ad alium transferre potest, quam ipse habet.
Nemo ex suo delicto meliorem suam condicionem facere potest.
vide-a-m | vide-a-mus |
vide-a-s | vide-a-tis |
vide-a-t | vide-a-nt |
vide-a-r | vide-a-mur |
vide-a-ris | vide-a-mini |
vide-a-tur | vide-a-ntur |
Konj. Perfekt Aktiv (Perfektstamm + eri + Personalendung)
vid-eri-m | vid-eri-mus |
vid-eri-s | vid-eri-tis |
vid-eri-t | vid-eri-nt |
visus sim | visi simus |
visus sis | visi sitis |
visus sit | visi sint |
videre-m | videre-mus |
videre-s | videre-tis |
videre-t | videre-nt |
videre-r | videre-mur |
videre-ris | videre-mini |
videre-tur | videre-ntur |
vid-isse-m | vid-isse-mus |
vid-isse-s | vid-isse-tis |
vid-isse-t | vid-isse-nt |
visus essem | visi essemus |
visus esses | visi essetis |
visus esset | visi essent |
Konjunktiv im Nebensatz
Die wichtigsten Funktionen ergeben sich aus den Subjunktionen ut/ne, cum und si:
ut + Indikativ = wie
ut + Konjunktiv = dass, damit, so dass
ne + Konjunktiv = dass nicht, damit nicht
cum + Indikativ = wenn
cum + Konjunktiv = als/nachdem, weil, obwohl
si + Indikativ/Konjunktiv = falls
Übungssätze zum Konjunktiv im Nebensatz (ut/ne, cum, si)
Iudex damnatur, cum nocens absolvitur.
Iudex damnatur, cum nocens absolvatur.
Iudex non damnatur, cum nocens absolvatur.
Iudex damnatus est, cum nocens absolutus esset
Ut supra.
Leges breves sint, ut facilius teneantur.
Fiat iustitia, ne pereat mundus.
Cum lex Hortensia lata esset, cautum est, ut plebiscita universum populum tenerent.
Si illud facias, delinquas.
Si illud faceres, delinqueres.
Si illud fecisses, deliquisses.
Si reum accusavissem, damnatus esset.
iudic-a-ns iudic-a-ntis iudic-a-nti iudic-a-nte | iudic-a-ntium iudic-a-ntibus iudic-a-ntes (neutrum: iudicantia) iudic-a-ntibus |
Der "AcI" (Accusativus cum Infinitivo) im Deutschen und Lateinischen:
ich sehe, dass | der Mann | läuft. |
ich sehe | den Mann | laufen. |
video | virum | currere. |
ich sehe, dass | der Mann | gelaufen ist. |
... | ... | .... |
video | virum | cucurrisse. |
ich glaube, dass | der Mann | läuft. |
... | ... | .... |
puto | virum | currere. |
Übungssätze zum AcI
Creditor, qui permittit debitorem rem vendere, pignus dimittit.
Olim patricii dicebant plebiscitis se non teneri, quia sine auctoritate eorum facta essent.
Was bedeuten die Namen:
Amanda und Miranda?
Faustregel:
Verbalformen auf -ndus 3 (insbesondere aber die zahlreichen Formen auf -ndi und -ndum) sind im Deutschen mit "zu + Infinitiv" wiederzugeben.
Übungsbeispiele
Actio ad exhibendum
Addendum
Ad publicandum
Animus corrigendi
Animus nocendi
A verbis legis non est recedendum
Benignius leges interpretandae sunt, ut voluntas earum conservetur
De gustibus non est disputandum
Illustrandi causa
Interpretatione legum poenae molliendae sunt potius quam asperandae
Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi
Mutatis mutandis
Pacta sunt servanda
In omnibus quidem, maxime tamen in iure aequitas spectanda est.
>> Ausnahme:
Die Formen auf - ndo sind immer als Ablativ eines substantivierten Infinitvs aufzufassen.
z.B.:
agendo
cura in inspiciendo
Abschließende Übersetzungsübung
Digesten des Iustinian (Oströmischer Kaiser des 6.Jh.'s) 1,18
Ulpianus (röm. Jurist aus dem phöniz. Tyros. Wirkte unter Caracalla um 200 n. Chr) libro primo institutionum:
Iuri operam daturum prius nosse oportet, unde nomen iuris descendat. Est autem a iustitia appellatum: nam, ut eleganter Celsus definit, ius est ars boni et aequi.
§ 1 Cuius merito aliquis nos sacerdotes appellet: Iustitiam namque colimus et boni et aequi notitiam profitemur, aequum ab
iniquo separantes, licitum ab illicito discernentes, bonos non solum metu poenarum, verum etiam praemiorum quoque exhortatione efficere cupientes, veram nisi fallor philosophiam, non simulatam, affectantes.
§ 2 Huius studii duae sunt positiones, publicum et privatum. Publicum ius est, quod ad statum rei Romanae spectat, privatum, quod ad singulorum utilitatem: Sunt enim quaedam publice utilia, quaedam privatim. Publicum ius in sacris, in sacerdotibus, in magistratibus consistit. Privatum ius tripertitum est: Collectum etenim est ex naturalibus praeceptis aut gentium aut civilibus.