Ergänzende Übungssätze ^

Dominus causam dixerat. (Ü)
Reum absolvisti et periculo liberavisti. (Ü)
Hora tertia adversarii oppidi muros ascendebant. Sed incolae muros muniverant. (Ü)
Servus poenam delicti dedit. (Ü)
Domini servos venire iusserunt. (Ü)
Magni delicti accusaris et damnaris. (Ü)
Delicta servorum dominis nocuerant. (Ü)
Pericula non sensimus. (Ü)
Servi dominos curis liberaverunt. (Ü)
Liberi fabulas pulchras bonorum poetarum audiverant. (Ü)
Servis dominoque nocuisti. (Ü)
Poetarum bonorum fabulas saepe audiebamus. (Ü)
Imperator castra munire iussit. (Ü)
Muris Romani appropinquaverunt. (Ü)
Auxilia castris praesidio relinquebantur. (Ü)
Amico auxilio venistis. (Ü)
Via magna peregrino ostenditur. Peregrini vias reperiunt. (Ü)
Romani provincias defenderunt. (Ü)
Poena iniuriae indicitur incolae. (Ü)
Adversarii muris expellebantur. (Ü)
Servus domino iniuriam fecit. (Ü)
Amicos periculo liberaveramus. (Ü)
Adversariorum poena delectamini. (Ü)

Invitus agere nemo cogitur. (Ü)
Glossarum glossas scribunt. (Ü)
Falsa causa non nocet. (Dig. 35, 1, 72, 6) (Ü)
Fiscus non erubescit. (Ü)
Nemo tenetur adversarium armare contra se. (Ü)
Lata culpa dolo comparatur. (Dig. 11, 6, 1, 1) (Ü)

De causa Gaii (Ü)
Gaius a Quinto delicti magni accusatur. Gaius causam dicebat, iudex causam Gaii audiebat. Reum interrogavit: "Quis vocaris?" Ille respondit: "Vocor Gaius". Iudex interrogavit: "Quid fecisti?" Gaius dixit: "Nihil feci. Delictum non feci." Gaio iudex respondit: "Sed magni delicti accusaris." Audiveram Quintum dicere." Gaius respondit: "Scio. Quintus et adversarii dicunt. Sed ego non feci delictum." Marcus, patronus Gaii, dixit: "Iam ex Gaio ipso audivisti. Gaius nihil mali fecit. Alibi erat. Sed adversarii dolo malo culpam Gaio dant. Itaque iubeo Gaium absolvi et adversarios damnari. Dixi." Iudex dixit: "Gaius delicti absolvitur, Quintus autem damnatur." Sic Marcus Gaii causam bene egit.

Deklinieren Sie: bellum iustum
=> Interaktive Deklinationsübung actio utilis
actio legis
lex domicilii
corpus iuris civilis
fraus legis
ius publicum
ius reciprocum
ius scriptum
ius civile
ius primae noctis
ratio legis
ius gentium
poena legis

Dura lex, sed lex. (Ü)
Lex obligat. (Ü)
In urbe Roma consules quotannis creabantur. (Ü)
Ille homo ius dicit. Inde iudex dicitur. (Ü)
Reus capitis damnatur. (Ü)
Rei iure damnantur. (Ü)
Populus Romanus legem iussit. (Ü)
Leges recte facere iubent. (Ü)
Leges malos homines puniri iubent. (Ü)
Multi cives legibus malis vexantur. (Ü)
Populus consuli maximum honorem dedit. (Ü)
Cives legibus defenduntur. (Ü)
Multis iniuriis vexabamur. (Ü)
Iudices reos silere iusserunt. (Ü)
Praetor legis actionem dedit. (Ü)
Legibus bonis nemo vexatur. (Ü)
Legum originem non ignoramus. (Ü)
Belli temporibus incolae urbis oppidorumque muros contra adversarios muniunt. (Ü)
Servi dominorum voluntatem fecerunt. (Ü)
Servi duris legibus obligantur. (Ü)
Imperatorum delicta puniri debent. (Ü)
Nec filii culpa patri nec patris culpa filio imputari debet.

Fiscus semper habet ius pignoris. (Ü)
Reus fraudis damnatur. (Ü)
Ambulatoria enim est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum. (Ü)
Error calculi non nocet. (Ü)
Iuris ignorantia nocet, facti vero ignorantia non nocet. (Ü)
Compensatio compensationis non datur. (Ü)
Beispiele zu den Präpositionen
Romani ad hostium oppida venerunt. (Ü)
Cives mali ad bestias damnabantur. (Ü)

Numerius in ius vocatur. (Ü)
Amici nuntium in urbem apportaverunt. (Ü)
Dominis in servos vitae necisque potestas est. (Ü)

Post muros fui. (Ü)
Post primam horam ad amicum veni. (Ü)

Ante muros pugnavimus. (Ü)
Ante horam tertiam causam dicere non potui. (Ü)

Hostes per urbem currunt. (Ü)
Servi per se domini voluntatem fecerunt. (Ü)
Per errorem deliquistis. (Ü)

Inter Romanos et hostes magnum vallum erat. (Ü)
Inter horam primam et tertiam fugere temptavisti. (Ü)
Iudices inter partes iudicant. (Ü)

Ius est in armis. (Ü)
Dum servi in armis erant, nemo securus esse poterat. (Ü)
Urbs magno in periculo fuit. (Ü)
Cornelius in bonis civibus est. (Ü)
Et in bello et in pace consul honorem bene gessit. (Ü)

Cum amicis adversarium in ius vocavi. (Ü)
Romani cum hostibus gladiis pugnabant. (Ü)

Reus coram iudice nihil dixit. (Ü)

Iudex nihil a reo audivit. (Ü)
Ab urbe amicis nuntium apportavi. (Ü)
Consules cives a periculo defenderunt. (Ü)
Causa amicorum a iudicibus iudicatur. (Ü)
Hostes a Romanis pacem petiverunt. (Ü)

Ex urbe venistis. (Ü)

Feminae ex muro pacem ab hostibus petiverunt. (Ü)
Novum nuntium ex amico audivi. (Ü)
Romani ex hostibus multos amicos fecerunt. (Ü)

Incolae oppidi de muris tela in hostes coniecerunt. (Ü)
Imperator plebi pecuniam de publico dedit. (Ü)
Multi poetae de urbe Roma scripserunt. (Ü)
In digestis multa de lege Aquilia dicuntur. (Ü)

Incolae sine armis se defendebant. (Ü)
Nihil fit sine causa. (Ü)

Romani pro patria contra hostes pugnabant. (Ü)
Cicero pro praetore in Graeciam venit. (Ü)
Mora pro culpa est. (Ü)
Catilina pro hoste habebatur. (Ü)

Bekannte Ausdrücke mit Präpositionen
Nulla poena sine lege.
In dubio pro reo.
ex lege
per se
primus inter pares
ius inter gentes
ius ad bellum
ius in bello
de facto / de iure
sine ira et studio
post mortem
post festum
post scriptum
donatio inter vivos
donatio inter virum et uxorem
(donatio) sub modo (Ü)
honoris causa
donatio mortis causa

Beispiele zu den Subjunktion/Konjunktionen
Cum tacent, clamant. (Ü)
Cum taces, te accusas. (Ü)
Cum ius est in armis, leges silent. (Ü)
Cum Augustus imperator erat, pax inter Romanos aliosque populos erat. (Ü)

Si deliquisti, iure damnaris. (Ü)
Si nihil dicis, tuae causae noces. (Ü)

Postquam iudex sententiam dixit, reus magna voce clamavit. (Ü)

Dum bellum geritur, leges silent neque audiri possunt. (Ü)
Dum res publica libera erat, etiam populus liber erat.
Dum legibus teneris, dolum facere non potes. (Ü)

Iniuriam, ubi facere potui, feci. (Ü)
Ubi hostes venire vidimus, fugere temptavimus. (Ü)

Quamquam inter Romanos hostesque pax erat, multi iniuriis vexabantur. (Ü)
Quamquam naturalis ratio iniuriam facere non permittit, multi etiam amicis nocent. (Ü)
Hostes, quamquam se defendere poterant, fugerunt. (Ü)

Accusor, quod furtum feci. (Ü)
Bellum geri non potuit, quod arma defuerunt. (Ü)

Übungssätze
Civis Romanus sum. (Ü)
Cives Romani estis. (Ü)
Mater semper certa est, pater semper incertus. (Ü)
Matres semper certae sunt, patres semper incerti.
Nulla est causa belli. (Ü)
Consulum et praetorum honores magni erant. (Ü)
Consulibus et praetoribus magnus honor a populo tribuitur. (Ü)
Magna culpa dolus est. (Dig. 50, 16, 226) (Ü)
Nomina sunt odiosa. (Ü)
Graeca sunt, non leguntur. (Ü)
Libera matrimonia esse debent. (Ü)
Magna fuit controversia inter plebem et patres de imperio urbis. (Ü)
Crimen vel poena paterna nullam maculam infligere potest. (Ü)
Societas delinquere non potest. (Ü)
Nemo ultra posse obligatur. (Ü)
Ultra posse nemo tenetur. (Ü)
Praetor ius dicere potest, facere non potest. (Ü)
Persona incerta heres institui non potest. (Ü)
Imperator hostibus populi Romani pacem dedit. (Ü)
Legum origo saepe ignoratur. (Ü)
Imprimi potest. (Ü)
Nuptiae sunt coniunctio maris et feminae et consortium omnis vitae, divini et humani iuris communicatio. (Dig. 23, 2, 1) (Ü)
Feminae nec iudices esse possunt nec magistratum gerere nec postulare nec pro aliis intervenire nec procuratores existere. (Ü)

Übungssätze für die Klausur

1. Postquam accusati sunt, fugere temptaverunt. (Ü)
   
2. Cum negotium cum donatione miscetur, fiscus saepe eluditur. (Ü)
   
3. Vir innocens si accusatur puniturque, pro damno suo resarciri debet. (Ü)
   
4. Quamquam multi de urbium originibus scripserunt, de Romae origine fabulas tantum habemus. (Ü)
   

Abusus non tollit usum. (Ü)
Manus manum lavat. (Ü)
Dies diem docet. (Ü)
Casus a nullo praestantur. (Ü)
Res publica est res populi. (Ü)
Ultra vires nemo obligatur (Ü)
Vim vi repellere licet. (Ü)
Contra vim non valet ius. (Ü)
Si nemo subiit hereditatem, omnis vis testamenti solvitur. (Ü)
Consul rei publicae fidem servavit. (Ü)
Bona fide agrum emi. (Ü)
Alieno facto ius alterius non mutatur. (Ü)
Usucapio autem mobilium rerum anno completur, fundi vero et aedium biennio. (Ü)
Cicero coniurationem Catilinae patefecit et orationem in senatu habuit. (Ü)
Catilina orbem terrae caede atque incendiis vastare cupit: nos consules nihil agimus, quamquam senatus consultum habemus. (Ü)
Tiberius Gracchus statum rei publicae labefactavit. (Ü)
Superficies solo cedit. (Ü)
Res iudicata ius facit inter partes. (Ü)
Fundamentum iustitiae est fides. (Ü)
Nuptias non concubitus, sed consensus facit. (Dig. 35, 1, 15) (Ü)
Poena data est. (Ü)
Causa dicta est. (Ü)
Manus vinctae sunt. (Ü)
Princeps legibus solutus est. (Ü)
Servi venire iussi sunt. (Ü)
Pax facta est, postquam hostes victi sunt. (Ü)
Hostes vincti erant. (Ü)
Nullae res a iudice auditae sunt. (Ü)
Leges mutatae erant. (Ü)
Quamquam ab adversario accusatus sum, absolutus sum. (Ü)
Quamquam coactus erat, tamen voluit. (Ü)
Condiciones acceptae non sunt. (Ü)
Ubi acceptum est semel iudicium, ibi et finem accipere debet. (Ü)

Res publico usui destinatae sunt.
Ubi acceptum est semel iudicium, ibi et finem accipere debet.
exceptio rei iudicatae
interdictum de vi armata
hominibus coactis
actio praescriptis verbis

Amici coram iudice accusati confessionem fecerunt. (Ü)
Amicus periculo liberatus iudici gratiam dixit. (Ü)
Rei ab iudice non auditi damnati sunt. (Ü)
Amicus capitis damnatus fugere temptavit. (Ü)

Amicus in urbe accusatus se defendit. (Ü)
Iudex causam amici in urbe accusati audivit. (Ü)
Amico in urbe accusato nocuisti. (Ü)
Amicum in urbe accusatum adiuvare temptabam. (Ü)
Civibus iniuria vexatis se defendere licet. (Ü)
Iudex reos capitis accusatos absolvit. (Ü)
Incolae urbis muris munitae fugere non potuerunt. (Ü)

Rei manibus vinctis abducti sunt. (Ü)
Rei confessione facta abducti sunt. (Ü)
Rei causa audita abducti sunt. (Ü)
 
Romani hostibus victis pacem fecerunt. (Ü)
Romani bello finito pacem fecerunt. (Ü)
Romani pace facta hostes in societatem acceperunt. (Ü)

Hostibus ex urbe expulsis cives curis liberati erant. (Ü)
Causa audita iudex reum absolvit. (Ü)
Perfecta emptione periculum ad emptorem respicit. (Ü)
Causa indicta (~ ohne Verhör / Verteidigung) damnatus sum. (Ü)
exceptio rei in iudicium deductae (Einrede der Streitanhängigkeit)
Utraque parte audita iudex sententiam dixit.(Ü)

Beachten Sie:
emo 3, emi, emptum : emptor : emptio
vendo 3, vendidi, venditum : venditor : venditio
possideo 2, -sedi, -sessum : possessor : possessio
ago 3, egi, actum : actor : actio

Erklären Sie folgende Wörter: iussio, accusator, defensio, Solution, Diktion, permission, Mutation, petitor

Testamentum Titi Annosi (Übersetzungsübung)

Bekannte Ausdrücke
pater noster
mea culpa
causa nostra
delictum sui generis
Suum cuique tribuere. (Ü)

Tua (mea, nostra, vestra) res agitur.
Socius mei socii meus socius non est.
Nemo secum contrahere potest.
Ubi rem meam invenio, ibi vindico.
Per traditionem res nobis acquiruntur. (Inst. 2, 1, 40) (Ü)
Si filius tuus in potestate tua est, res acquisitas tibi alienare non potest. (Ü)
Filium, si pietatem patri debitam non agnoscit, castigare iure patriae potestatis non prohiberis. (Ü)
Den Gen. Pl. auf -ium haben auch einige Substantive der konsonantischen Deklination, z.B.:
Deklinationsübung

Non sequitur (kein zwingender Schluß) (Ü)
Mobilia personam sequuntur. (Ü)
Aequitas sequitur legem. (Ü)
Res accessoria sequitur rem principalem. (Ü)
Adoptio naturam imitatur. (Ü)
Cogitationis poenam nemo patitur. (Ü)
Ex iniuria ius non oritur. (Ü)
Ex pacto illicito non oritur actio. (Ü)
Ex turpi causa non oritur actio. (Ü)

Consules praesidium reliquerunt. (akt.)
Praesidium relictum est. (med.)
Praesidium a consulibus relictum est. (pass.)

Liberos meos lavo. (akt.)
Liberi mei lavantur. (med.)
Liberi mei a me lavantur. (pass.)

Homines manus movent. (akt.)
Manus moventur. (med.)
Manus ab hominibus moventur. (pass.)

Fabulae nos delectant. (akt.)
Fabulis delectamur. (med./pass.)

Tempora mutantur (et nos mutamur in illis).

Omnes homines bonis legibus delectantur.
Omnes homines legibus utuntur.

Si tuo iure usus es, mihi nullam iniuriam fecisti. (Ü)
Multae res naturali iure omnium hominum communes sunt.
Feminae ab omnibus officiis publicis vel civilibus remotae sunt. (Ü).
Difficile est omnium legum vim tenere. (Ü)
Communem omnium rerum usum vobis dedi.
Romani hostes secuti sunt. (Ü)
Difficile est initium facere.

Liberi ex iustis nuptiis procreati patrem sequuntur; vulgo quaesitus matrem sequitur. (Ü)

Iure suo uti nemo cogitur. (Ü)
Vim vi defendere omnes leges omniaque iura permittunt.
Omnia iura observata sunt.

Nachtrag zum Possessivpronomen
Der Genetiv von is ea id fungiert als nicht-reflexives Possessivum der dritten Person.
Beispiel:
Itaque si tibi vestem vel aurum vel argentum trado sive ex venditionis causa sive ex donationis sive alia ex causa, statim tua fit ea res, si ego eius dominus sum. (Ü)
Hoc ius civium Romanorum, illud omnium gentium proprium fuit. (Ü)
Durum hoc est, sed ita lex scripta est. (Ü)
Haec res mihi usui fuit. (Ü)
Res ipsa testis est. (Ü)
Res ipsa loquitur. (Ü)
Ipse fecit. (Ü)
ipso facto (Ü)
ipso iure (compensatur (Ü)
eo ipso (Ü)
Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest. (Ü)
Id est. (Ü)
Eadem causa (Ü)

Übungssätze für die Klausur

1. Illa in causa magna reorum pars a iudicibus damnata est. (Ü)
   
2. Fraudis accusatis corpora delicti hoc in foro ostendebantur. (Ü)
   
3. Illis temporibus iudices rei publicae legibus non scriptis usi erant. (Ü)
   
4. Omnes iudices suae rei publicae legibus uti obligantur. (Ü)
   
5. Magnis in huius belli periculis hominum iura defendere difficile erat. (Ü)
   
6. Nostro in foro omnes accusati audiri debent . (Ü)
   
7. Oppida vallis muniebantur. (Ü)
   
8. Cornelius dolo malo deliquerat. (Ü)
   
9. Romae leges a praetoribus mutatae erant. (Ü)
   
10. Accusatis coram iudice se defendere non permittebatur. (Ü)
    
11. Amicos magna calamitate vexatos adiuvare non poteramus. (Ü)
    
12. Dolus malus indiciis ostendebatur. (Ü)
    
13. Romanis amici auxilio venerunt. (Ü)
    
14. Servus delicti accusatur. (Ü)
    
15. Hostium fuga publicorum a iudicibus prohibita est. (Ü)
    
16. Milites consulum mandato et nocte et die laboraverunt. (Ü)
    
17. Caesaris post mortem in re publica Romana multa pacta mutata sunt. (Ü)
    

Ersetzen Sie das fettgedruckte Wort durch ein Demonstrativpronomen (hic, ille, is) bzw. Relativpronomen (qui)

1. Consules rem publicam bene gesserunt. Consules a populo creati sunt.
   
2. Iudex causam rei audivit. Reo nocueram.
   
3. De his rebus nihil dixi. Res ex te audiveram.
   
4. Iudex amicos meos absolvit. Amicis iniuriam feceram.
   
5. Iudici rem dedi. Res mihi a te data est.
   
6. Hanc rem amicis dedi. Re usus sum.
   
7. Ea audivi. Ea dixisti.

Iudex ex reo haec quaesivit: "Quis vocaris ? Quid fecisti ? Quocum hoc fecisti ? Cui nocuisti ? Cuius res abstulisti ? Quem occidisti ? Quo die fugisti ? Quam rem sociis sceleris dedisti ?" (Ü)
Socius fit culpae, qui nocentem sublevat. (Ü)
Possideri autem possunt (ea), quae sunt corporalia. (Ü)
(Ea) quae nocent, docent. (Ü)
Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat (Ü)
Qui sui iuris est, sibi ipse iura dat. (Ü)
Id, quo omnes populi utuntur, vocatur ius gentium. (Ü)
In potestate nostra sunt liberi, quos iustis nuptiis procreavimus. (Ü)
Qui summo iure utuntur, summam iniuriam faciunt. (Ü)
Fictus possessor videtur is, qui dolo malo desiit possidere. (Ü)
Id, quod facere potest - das was er tun / leisten kann.
Qui non prohibet, quod potest prohibere, assentiri videtur. (Ü)
Quod scripsi, scripsi. (Ü)
Ius publicum est, quod ad statum rei Romanae spectat, privatum, quod ad singulorum utilitatem (spectat). (Ü)
Ius praetorium est, quod praetores introduxerunt. (Ü)
Si quid universitati debetur, singulis non debetur; nec, quod debet universitas, singuli debent. (Ü)

Commodum eius esse debet, cuius periculum est. (Ü)
Ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit. (Ü)
Quod principi placuit, legis habet vigorem (Dig. 1, 4, 1 pr., Ulp.). (Ü)
Quod sine die debetur, statim debetur. (Ü)
In omnibus obligationibus, in quibus dies non ponitur, praesenti die debetur. (Ü)
Culpa lata est nimia neglegentia, id est non intellegere, quod omnes intellegunt. (Ü)
Quaedam res corporales, quaedam incorporales sunt. Corporales hae sunt, quae tangi possunt veluti fundus, homo, vestis, aurum, argentum, et denique aliae res innumerabiles; incorporales sunt, quae tangi non possunt, qualia sunt ea, quae in iure consistunt, sicut hereditas, usus fructus, obligationes quoquo modo contractae (Dig. 1, 8, 1, 1; Gaius). (Ü)
Ait praetor: "Quod metus causa gestum est, ratum non habeo. (Ü)

Gai.inst. 1,4
(=> vollständiger Text mit Übersetzung)
Senatus consultum est, quod senatus iubet atque constituit; idque legis vicem optinet.
Gai.inst. 1,5
Constitutio principis est, quod imperator decreto vel edicto vel epistula constituit.
Gai.inst. 1,6
Ius autem edicendi habent magistratus populi Romani. Sed amplissimum ius est in edictis duorum praetorum, urbani et peregrini, quorum in provinciis iurisdictionem praesides earum habent; item in edictis aedilium curulium, quorum iurisdictionem in provinciis populi Romani quaestores habent; nam in provincias Caesaris omnino quaestores non mittuntur, et ob id hoc edictum in his provinciis non proponitur.
Gai.inst. 1,7
Responsa prudentium sunt sententiae et opiniones eorum, quibus permissum est iura condere. Quorum omnium si in unum sententiae concurrunt, id, quod ita sentiunt, legis vicem optinet; si vero dissentiunt, iudici licet quam velit sententiam sequi; idque rescripto divi Hadriani significatur.

Ein Märtyrerprozess

Deterior est condicio feminarum quam masculorum. (Ü)
Feminarum condicio in melius mutata est. (Ü)
Condicio plebis in melius mutata est. (Ü)
In pari causa possessor potior haberi debet. (Dig. 20, 1, 10) (Ü)

Übungssätze zur Klausur

1. Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere. (Ü)
2. Fortiter in re, suaviter in modo. (Ü)
3. Iure nostro civiliter uti debemus.
   
4. Nemo cum pluribus testamentis decedere potest.
5. Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet.
6. Lex posterior derogat priori. (Ü)
7. Prior tempore, potior iure. (Ü)
8. Facilius leges breves quam prolixae tenentur. (Ü)
9. Melius est iniuriam pati quam facere. (Ü)
10. Video meliora proboque, deteriora sequor. (Ü)
11. Par cum pari facillime iungitur. (Ü)
12. Exempla sunt utiliora quam verba. ()
13. In corruptissima re publica sunt plurimae leges. ()

Übungssätze zur Klausur

1. Iudex bene iudicet ! (Ü)
2. Lex moneat, non doceat ! (Ü)
3. Lex iubeat, non disputet ! (Ü)
4. Ne quis causa indicta damnetur ! (Ü)
5. Lex bonos defendat, malos puniat ! (Ü)
6. Videamus, quis hoc fecerit ! (Ü)
7. Iudex quaesivit, quis essem, quid fecissem, cur loco delicti fuissem. (Ü)
8. Non intellego, quid sit, de quo me consulis.
9. Legum servi sumus, ut liberi esse possimus. (Ü)
10. Nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur. (Ü)
11. Petivisti a nobis, ut tibi auxilio essemus. (Ü)
12. Petivisti a nobis, ne te adiuvare desineremus.
13. Gaium in ius vocavi, ut mihi eam rem, quam ei in usum dederam, redderet. (Ü)
14. Cum a iudice liberatus essem, ei gratias egi. (Ü)
15. Rogavi iudicem, ut mihi reum defendere liceret. (Ü)
16. Iudex quaeritur, ut fiat iustitia inter partes. (Ü)
17. Ne iudici verum dicerem, fugere temptavi. (Ü)
18. Iudices constituerunt, ut eius esset commodum, cuius esset periculum. (Ü)
19. Iudex cavit, ne reus fugeret. (Ü)
20. Si me accusares, in te culpam transferrem. (Ü)
21. Cum eam rem tibi dono dedi, eius rei possessor esse desii. (Ü)
22. Omnia sunt incerta, cum a iure discessum est. (Ü)
23. Plebs a patriciis petivit, ut plebiscita omnes cives tenerent. (Ü)
24. Non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim. (Ü)
25. Lege Valeria cautum est, ut, qui tribunis plebis nocuisset, eius caput Iovi sacrum esset.
26. Eadem lege cautum est, ut, quod plebs iussisset, populum teneret.
27. Legibus Liciniis Sextiis cautum est (anno 367 a.Chr.n.), ut alter consul ex plebe crearetur.
28. Lege Aquilia cautum est, ut is, qui damnum iniuria dedisset, puniretur. (Ü)

Zusammenhängender Text zu Lektion 12

1. In potestate sunt servi dominorum. (Ü)
   
2. Haec autem potestas iuris omnium gentium est. (Ü)
   
3. Nam apud omnes aeque gentes animadvertere possumus, quod dominis in servos vitae necisque potestas est. (Ü)
   
4. Quodcumque ergo per servum adquiritur, id domino adquiritur. (Ü)
   
5. Sed hoc tempore neque civibus romanis nec ullis aliis hominibus, qui sub imperio populi romani sunt, licet supra modum et sine causa in servos suos saevire. (Ü)
   
6. Nam ex constitutione sacratissimi imperatoris Antonini, qui sine causa servum suum occiderit, non minus teneri iubetur, quam qui alienum servum occiderit. (Ü)
   
7. Sed et maior asperitas dominorum per eiusdem principis constitutionem coercetur. (Ü)
   
8. Nam rogatus a quibusdam praesidibus provinciarum de his servis, qui ad fana deorum vel ad statuas principum confugiunt, praecepit, ut, si intolerabilis videatur dominorum saevitia, cogantur servos suos vendere. (Ü)
   
9. Et recte fit; male enim nostro iure uti non debemus. (Ü)
   
10. Si iure nostro male usi essemus, certe essemus accusati nuncque miseri viveremus. (Ü)
    

Mala fides superveniens non nocet.
Nemo auditur propriam turpitudinem allegans.
Iudex iuste iudicans ab omnibus amatur.
Absentibus patronis damnatus sum.
Culpa est immiscere se rei ad se non pertinenti.
Resoluto iure dantis resolvitur ius concessum.

Übungssätze zur Klausur

1. Iudex inter bonum malumque non distinguens male iudicat. (Ü)
2. Librum manu tenens ad te veni. (Ü)
3. Reus male se coram iudice defendens peiorem fecit causam suam. (Ü)
4. Rei bene se coram iudice defendentes meliores fecerunt causas suas. (Ü)
5. Iudici bene iudicanti omnes honores tribuunt. (Ü)
6. Si iudici interroganti verum dixisses, absolutus esses. (Ü)
7. Cum adversarium venientem vidissem, periculum timens fugere temptavi. (Ü)
8. Te iubente id feci. (Ü)
9. Amicis nescientibus id fecimus. (Ü)
10. Actore non probante reus absolvitur. (Ü)
11. Divus Hadrianus imperavit, ut prudentium responsis discrepantibus iudici eligere liceret, cuius sententiam sequeretur. (Ü)
12. Actor iudicem monuit, ne legibus ad aliam causam pertinentibus uteretur. (Ü)
13. Nemine contradicente huius agri possessionem accepi. (Ü)
14. Res nullius cedit occupanti. (Ü)
15. Affirmanti incumbit probatio. (Ü)

ACI
Dominus servum venire iussit / vidit / audivit / dixit.
Video te orationem habere.
Puto te orationem habere.
Titium heredem esse iubeo.
Servum meum liberum esse iubeo.
Leges et constitutiones futuris certum est dare formam negotiis, non ad facta praeterita revocari, nisi nominatim etiam de praeterito tempore adhuc pendentibus negotiis cautum sit.

cautio iudicatum solvi (Sicherheitsleistung, dass eine Prozessschuld beglichen werden wird)
Pro herede possidet, qui putat se heredem esse.
Qui possidet, dominus esse praesumitur (Wer eine Sache besitzt, von dem wird vermutet, dass er ihr Eigentümer sei)
Quod quis ex culpa sua damnum sentit, non intellegitur damnum sentire. (Dig. 50, 17, 203)
Iure naturae aequum est neminem cum alterius detrimento et iniuria fieri locupletiorem. (Dig. 50, 17, 206)
Vina tradita (esse) videntur, cum claves cellae vinariae emptori traditae sunt. (Dig. 41, 2, 1, 29)
Ususfructus est ius alienis rebus utendi. (Dig. 7, 1, 1)

Übungssätze zur Klausur

1. Nihil honestum esse potest, quod iustitia vacat. (Ü)
2. Indignum est a legibus discedere. (Ü)
3. Aliud est male dicere, aliud accusare. (Ü)
4. Scire leges non hoc est verba tenere, sed vim ac potestatem. (Ü)
5. Qui tacet, consentire videtur, ubi loqui potuit et debuit. (Ü)
6. Filia, quae patris voluntati non repugnat, consentire videtur. (Dig. 23, 1, 12)
7. Qui possidet, dominus esse praesumitur. (Ü)
8. Hanc rem meam esse aio / dico. (Ü)
9. Aio te mihi centum aeris dare oportere. (Ü)
10. Vim fieri veto. (Ü)
11. Constat ad salutem civium inventas esse leges. (Ü)
12. Iuris prudentes dixerunt nos possessionem corpore et animo acquirere debere. (Ü)
13. Omnes consentiunt commodum eorum esse debere, quorum est periculum. (Ü)
14. Patricii dixerunt se legibus et moribus, sed non plebiscitis teneri. (Ü)
15. Iudex reum tacentem iure suo uti iussit. (Ü)
16. Iudici quaerenti, quid fecissem, respondi me nihil fecisse. (Ü)
17. Iudex autem non credidit mihi dicenti hoc verum esse. (Ü)
18. Si tacuisses, nemo credidisset te aliud sentire. (Ü)
19. Cum tacuisses, omnes te consentire putaverunt. (Ü)
20. Si causam meam audires, me iuste fecisse cognosceres. (Ü)
21. Utilius est absolvi innocentem quam nocentem non accusari. (Ü)
22. Si eam rem tuam esse dixisses, ego me eius rei dominum esse probavissem. (Ü)
23. Nemo meam culpam esse dicere potest, quod ea diligentia, quam bonus pater familias in suis rebus exhibet, egi. (Ü)
24. Nemo negare potest eorum esse debere commodum, quorum est periculum. ()
25. Patricii dixerunt se legibus et moribus, sed non plebiscitis teneri. (Ü)
26. Legem posteriorem derogare priori omnes consentiunt. (Ü)
27. Audivimus condicionem feminarum deteriorem fuisse quam masculorum. (Ü)
28. Demosthenes ad furem dicentem: "Nesciebam hoc tuum esse" respondit: "At sciebas hoc tuum non esse."

1. Hanc fabulam novam esse puto. (Ü)
   
2. Senex dixit se territum esse. (Ü)
   
3. Accusati se damnatos esse credere non poterant. (Ü)
   
4. Narravit se multos annos Romae habitavisse. (Ü)
   
5. Eum numquam in Italia fuisse scio. (Ü)
   
6. Dominus servum omnia vendidisse putavit. (Ü)
   
7. Omnes Minucium Christianum esse dixerunt. (Ü)
   
8. Minucius Christianus fuisse dicitur. (Ü)
   
9. Romani se omnium fortissimos et esse et fuisse semperque futuros esse putaverunt. (Ü)
   
10. Urbe expugnata Troiani per mare fugerunt. (Ü)
    
11. Avibus cantantibus evigilavimus. (Ü)
    
12. Amanti omnia placent. (Ü)
    

Unterscheiden Sie zwischen PPP und Gerundiv: sententia ferenda / sententia lata
agenda / acta

Übungssätze zur Klausur

1. Cui imperator ius publice respondendi tribuit, is iura condere potuit. ()
2. Si animum possidendi habuissem, huius rei possessionem acquisivissem. (Ü)
3. Semper necessitas probandi incumbit illi, qui agit. (Ü)
4. Reus tacendo causam suam peiorem fecit. (Ü)
5. In dubiis semper benigniora sunt praeferenda. (Ü)
6. Prudentia sine iustitia nihil valet ad faciendam fidem. (Ü)
7. Suscipienda bella sunt ob eam causam, ut sine iniuria in pace vivatur. (Ü)
8. Maximae fortunae minime credendum est. ()
9. Credendum est eum, qui ex iustis nuptiis septimo mense natus est, iustum filium esse. (Ü)
10. Cavendum est, ne maior sit poena quam culpa. (Ü)
11. Cum a verbis legis non sit recedendum, reus damnandus est. (Ü)
12. Ceterum censeo Carthaginem delendam (esse). (Ü)
13. Hanc legem mutandam esse censeo.
14. Nemo negat pacta servanda esse. (Ü)
15. Iudex, cum leges benignius interpretandas esse putaret, reum absolvit. (Ü)
16. Leges benignius interpretandas esse constat. (Ü)
17. Ita omnis ratio dicendi tribus ad persuadendum rebus est nixa: ut probemus vera esse, quae defendimus; ut conciliemus eos nobis, qui audiunt; ut animos eorum, ad quemcumque causa postulabit motum, vocemus. (Ü)

Unterscheiden Sie zwischen PPP und Gerundiv: sententia ferenda / sententia lata
agenda / acta

Beispiele zu Phänomenen der lateinischen Grammatik

Genetiv:
Angabe des Eigentümers / Besitzers
fundus patris - das Grundstück des Vaters

Angabe des Täters / Subjekts einer Handlung
voluntas furiosi

Angabe des Ziels / Objekts einer Handlung
fraus legis (Betrug am Gesetz)

Nähere Erklärung
actio / poena legis (die vom Gesetz vorgesehene Klage / Strafe)
corpus delicti (der mit dem Verbrechen in Zusammenhang stehende Gegenstand)

iudicis non est sine accusatore damnare

Dativobjekt:
Praesumptio cedit veritati.
Casus nocet domino.
Superficies solo cedit.
Accessio cedit principali.
Probatio succumbit actori / Actori incumbit probatio.

Akkusativobjekt:
Locatio dominium non mutat.
Locus regit actum.
Pacta dant legem.
Par in parem non habet imperium.
Executio iuris non habet iniuriam.
Casum sentit dominus.
Tres faciunt collegium.
Auctoritas, non veritas facit legem.
Communis opinio facit ius.
Consensus facit nuptias.

Ablativangabe:
Mandatum morte solvitur.
Passiv
Tertium non datur.
Bona fides praesumitur.