< Enchiridium Lectio 4 >

> Inhaltsübersicht, Übungen

(PRÄPOSITIONEN/KONJUNKTIONEN/ "ESSE"/"POSSE")

Präsens der lateinischen, französischen und spanischen Hilfsverben "esse", "être" und "ser" (= sein)
Latein Französisch Spanisch
sum
es
est
sumus
estis
sunt
je suis
tu es
il est
nous sommes
vous êtes
ils sont
soy
eres
es
somos
sois
son

Imperfekt der lateinischen, italienischen und spanischen Hilfsverben "esse", "essere" und "ser" (= sein)
Latein Italienisch Spanisch
eram
eras
erat
eramus
eratis
erant
ero
eri
era
eravamo
eravate
érano
era
eras
era
éramos
erais
eran

Perfekt der lateinischen, italienischen und spanischen Hilfsverben "esse", "essere" und "ser" (= sein)
Latein Italienisch Spanisch
fui
fuisti
fuit
fuimus
fuistis
fuerunt
fui
fosti
fu
fummo
foste
furono
fui
fuiste
fue
fuimos
fuisteis
fueron

Das Plusquamperfekt lautet im Lateinischen fueram

Präsens, Imperfekt, Perfekt und Plusquamperfekt des Verbs "posse" (= können)
PräsensImperfektPerfektPlusquamperfekt
pos-sum
pot-es
pot-est
pos-sumus
pot-estis
pos-sunt
pot-eram
pot-eras
pot-erat
pot-eramus
pot-eratis
pot-erant
pot-ui
pot-uisti
pot-uit
pot-uimus
pot-uistis
pot-uerunt
pot-ueram
pot-ueras
pot-uerat
pot-ueramus
pot-ueratis
pot-uerant

pot- = mächtig; Lautlehre: ts > ss

Die wichtigsten Präpositionen
mit dem Akkusativ
ad = zu, an, bei
ante = vor
apud = bei
contra = gegen
inter = zwischen
per = durch
post = nach, hinter
propter = wegen
ultra = über ... hinaus
mit dem Akkusativ oder Ablativ
in + Akk. = in, nach (wohin ?)
   in urbem = in die Stadt
in + Abl. = in, auf (wo ?)
   in urbe = in der Stadt
 
sub + Akk. = unter (wohin ?)
   sub aquam = unter das Wasser
sub + Abl. = unter (wo ?)
   sub aqua = unter dem Wasser
mit dem Ablativ
a/ ab = von (... weg)
e/ ex = aus (... heraus)
de = von (... herab), über
cum = (gemeinsam) mit
sine = ohne
pro = für, anstelle von
prae = vor (voran)
coram = angesichts, in Gegenwart von


Bekannte Ausdrücke mit Präpositionen
ab urbe condita (Ü)
actio de dolo (Ü)
actio in factum (Ü)
actio pro socio (Ü)
ad acta (Ü)
ad multos annos (Ü)
apud acta (Ü)
contra legem (Ü)
coram iudice (Ü)
coram publico (Ü)
cum populo agere (Ü)
cum tempore / sine tempore (Ü)
de facto / de iure (Ü)
ex iusta causa (Ü)
ex lege (Ü)
ex officio (Ü)
in dubio contra actorem (Ü)
in dubio pro reo (Ü)
in iure / apud iudicem (Ü)
ius ad bellum (Ü)
ius in bello (Ü)
ius inter gentes (Ü)
nulla poena sine lege (Ü)
pars pro toto (Ü)
per se (Ü)
periculum in mora (Ü)
post mortem (Ü)
primus inter pares (Ü)
pro parte (Ü)
sub modo (Ü)
sub poena (Ü)
ultra petitum (Ü)

Die wichtigsten Konjunktionen zur Einleitung von Nebensätzen:
cum = als, wenn
si = wenn, falls
antequam = bevor
postquam = nachdem
dum = während, solange
ubi = wo, sobald
quamquam = obwohl
quod = weil, dass, was, das
qui = wer, der

Übungstext

De bello (Ü)

Hostes e suis sedibus in Italiam venerunt. Postquam per totam Italiam cucurrerunt, venerunt ad urbem Romam, ubi cives in magno periculo erant. In urbem autem hostes invadere non potuerunt, propterea quod magnus murus inter Romanos et hostes erat. Qua de causa (= aus diesem Grund) urbem obsidebant. Quamquam Romani videbant hostes adesse, nemo ex urbe fugere temptavit. Imperator civibus dicebat: "Cives Romani estis. Dum hostes in armis sunt, nemo securus esse potest. Bellum iustum gerimus. Si hostes vincimus, liberi sumus; si vero ab hostibus vincimur, servi sumus. Silent leges inter arma. Ius est in armis. Mora pro culpa est. Qui hostes adiuvat, pro hoste habetur; qui vero hostes vincit, in bonis civibus est. Nemo pugnare desinere debet. Sed nemo ultra posse tenetur." Ubi imperator dicere desiit, omnes pro patria contra hostes pugnabant: alii de muris tela in hostes coniecerunt, alii ante muros gladiis cum hostibus pugnaverunt, alii etiam sine armis se defenderunt; etiam servi per se fecerunt, quod omnes facere viderunt. Hostes, ubi viderunt Romanos praevalere, a Romanis pacem petiverunt et pugnare desierunt. Qua de causa Romani cum hostibus pacem fecerunt et sic ex hostibus amicos fecerunt.

Übereinstimmung (Kongruenz) zwischen Subjekt und Prädikat:
Mater semper certa est, pater semper incertus. (Ü)
Matres semper certae sunt, patres semper incerti. (Ü)
Scimus matrem semper certam esse, patrem semper incertum. (Ü)
Nemo ante mortem beatus est. (Ü)
Libera matrimonia esse debent. (Ü)

Übungssätze
Alimenta cum vita finiuntur. (Ü)
Cum servo nulla actio est. (Ü)
Iudex ius facit inter partes. (Ü)
Iudices inter partes iudicant. (Ü)
Damnum sine iniuria esse potest. (Ü)
Actor reum in ius vocat. (Ü)
Par in parem non habet imperium. (Ü)
Nec filius pro patre nec pater pro filio reus est. (Ü)
Adhuc sub iudice lis est. (Ü)
Homicidae mali ad bestias damnabantur. (Ü)

Reus ibi debet puniri, ubi deliquit. (Ü)
Ubi bene, ibi patria est. (Ü)
Ubi iudex, ibi iudicium. (Ü)
Ubi nullus actor est, ibi nullus iudex est. (Ü)
Reus, cum tacet, se accusat. (Ü)
Multi, cum accusantur, fugere temptant. (Ü)
Omnes iudices iudicant, cum omnes adsunt. (Ü)
Cum reus moram facit, fideiussor tenetur. (Ü)
Iudex postquam sententiam dixit, iudex esse desinit. (Ü)
Dum vita est, spes est. (Ü)
Si vis pacem, para bellum! (Ü)
Lex est, quod populus iubet. (Ü)
Nemo, qui damnare potest, absolvere non potest (nemo non potest - niemand kann nicht, jeder kann). (Ü)
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest. (Ü)
Quod scripsi, scripsi (Pilatus). (Ü)
Bis dat, qui cito dat. (Ü)
Dolo agit, qui petit, quod statim reddere debet. (Ü)

Zusammengesetzte Verben (Verbum simplex / verbum compositum)
Durch Voranstellen von "Vorsilben" (Präfixen) wird die Bedeutung des einfachen Verbs (verbum simplex) verändert. Als Präfixe werden neben Präpositionen auch unselbständige Wörter verwendet: ob- entgegen, pot- mächtig, re(d)- zurück, wieder; di(s)- auseindander; trans- hinüber, ...
Erschließen Sie die Bedeutung der folgenden zusammengesetzten Verben (Komposita) und überprüfen Sie mit einem Wörterbuch. Vergleichen Sie die Bedeutung mit modernen Fremdwörtern.

venio:
advenio, convenio, evenio, intervenio, invenio, pervenio, praevenio
sum:
absum, adsum, desum, intersum (Inf.: interesse), obsum (~ noceo), possum, praesum, prosum
do 1:
addo 3, edo 3, prodo 3, reddo 3, subdo 3, trado 3
valeo 2:
praevaleo
sedeo 2 ("sitzen"):
obsideo, possideo, praesideo
pono 3 ("setzen, legen, stellen"):
appono (d+p>pp), compono, depono, dispono, expono, impono, interpono, oppono, praepono, propono, repono, suppono, transpono
cedo 3 ("weichen, gehen"):
abscedo, accedo, concedo, decedo, discedo, excedo, intercedo, praecedo, procedo, recedo, succedo
mitto 3 ("schicken, lassen"):
amitto, admitto, committo, demitto, dimitto, emitto, permitto, promitto, remitto, transmitto
fero ("tragen, bringen"):
affero (d+f>ff), confero, defero, infero, offero, perfero, praefero, profero, refero, suffero, transfero