Frage | Fall | Singular | Plural |
---|---|---|---|
quid - was ? | Nominativ | dominus | domini |
cuius ? - wessen ? | Genetiv | domini | dominorum |
cui ? - wem ? | Dativ | domino | dominis |
quid - was ? | Akkusativ | dominum | dominos |
a quo ? - von wem ? | Ablativ | domino | dominis |
Ebenso dekliniert vir, viri m. - der Mann
Die A-Deklination (meist feminin)
Beispiel: causa, -ae f. - der Grund, die Rechtssache
Fall | Singular | Plural |
---|---|---|
Nominativ | causa | causae |
Genetiv | causae | causarum |
Dativ | causae | causis |
Akkusativ | causam | causas |
Ablativ | causa | causis |
Ebenso dekliniert homicida, -ae m. - der Mörder
Die O-Deklination auf -um (neutrum)
Beispiel: delictum, -i n. - das Verbrechen
Fall | Singular | Plural |
---|---|---|
Nominativ | delictum | delicta |
Genetiv | delicti | delictorum |
Dativ | delicto | delictis |
Akkusativ | delictum | delicta |
Ablativ | delicto | delictis |
Im Neutrum sind Nominativ und Akkusativ immer formengleich; der Plural endet immer auf -a.
Musterwörter
Fall | maskulin sing. | feminin sing. | neutrum sing. |
---|---|---|---|
Nominativ | bonus | bona | bonum |
Genetiv | boni | bonae | boni |
Dativ | bono | bonae | bono |
Akkusativ | bonum | bonam | bonum |
Ablativ | bono | bona | bono |
Fall | maskulin plur. | feminin plur. | neutrum plur. |
Nominativ | boni | bonae | bona |
Genetiv | bonorum | bonarum | bonorum |
Dativ | bonis | bonis | bonis |
Akkusativ | bonos | bonas | bona |
Ablativ | bonis | bonis | bonis |
Das Adjektiv wird mit dem Substantiv in Zahl, Fall und Geschlecht übereingestimmt (Kongruenz), z.B.: malus dominus, mala causa, malum delictum
causa prima
causa publica
dolus malus
delictum continuum
Beispiel: dominus bonus / homicida malus (Sg., Nom., m.);
Das Wort homicida wird nach der a-Deklination abgewandelt ist aber maskulin. Daher hat das Adjektiv maskuline Endung.
Deklinieren Sie: bonus dominus (L), causa bona (L), delictum publicum (L), servus malus (L), homicida malus (L)
Satzanalyse
Dominus filii servum amico dat.
Der Herr gibt dem Freund den Sklaven des Sohnes.
Quid agitur ? dat (Prädikat).
Quis dat ? dominus (Subjekt)
Quem dominus dat ? servum (Objekt im Akk.)
Cuius servum dat ? filii (Attr. im Gen.)
Cui servum filii dat ? amico (Objekt im Dat.)
Amicus Titi causam audivit.
Der Freund hörte die Rechtssache des Titus an.
Quid agitur ? audivit (Prädikat)
Quis audivit ? amicus. (Subjekt)
Quid amicus audivit ? causam (Objekt im Akk.)
Cuius causam audivit ? Titi (Attribut im Gen.)
Geben Sie auf folgende Fragen mehrere mögliche Antworten
Quem dominus punit ? (Ü)
Quid servus fecit ? (Ü)
Cui amicus nocet ? (Ü)
Quis servum venire iussit ? (Ü)
Cuius servum vidisti ? (Ü)
Cui poenam dedisti ? (Ü)
Quid agis ? (Ü)
A quo liberaris ? (Ü)
Übungssätze
Titus vidit Cornelium. Et Cornelius vidit Titum.
Dominus servum liberaverat.
Reos damnavistis.
Servum filii vidisti.
Servum filii viderunt.
Servorum bonorum filios vidisti.
Amici causam egeram.
Amici causam egerant.
Amici causam iudicavi.
Gaius Tito magnam iniuriam fecerat. Titus adversarium delicti accusavit. Iudex rei causam audivit et reum damnavit. Iudex reo dixit: "Contra facta non valent argumenta. Ergo puniri debes." Iudex reum non absolvit. Reus causam dixerat, sed causam non tenuerat.
Gaius hatte dem Titus großes Unrecht getan. Titus klagte den Gegner des Delikts an. Der Richter hörte die Rechtssache des Angeklagten an und verurteilte den Angeklagten. Der Richter sagte dem/zum Angeklagten: "Gegen Tatsachen gelten keine Beweise. Daher musst du bestraft werden." Der Richter sprach den Angeklagten nicht frei. Der Angeklagte hatte den Prozess geführt (die Rechtssache dargelegt), aber den Prozess nicht gewonnen.
Eine Person kann nie im reinen Ablativ stehen!
Der Accusativus cum infinitivo (AcI)
Iubeo servum venire. (Ü)
Vidi amicum causam agere. (Ü)
Servus liberari debet. (Ü)
Damnum iniuria datur. (Ü)
Im AcI wird eine Aussage einem Verb untergeordnet. Er steht meist bei Verben der Wahrnehmung (video, audio, sentio, ...) und des Sagens (dico, respondeo, iubeo, ...).
Übersetzen Sie die folgenden Sätze und ordnen Sie den Ablativ einer der drei Funktionen zu
anno domini
primo loco
Amicus periculo liberatur.
Iudex reum culpa liberavit.
Dolo malo deliquistis.
Hoc loco delictum feci.
Hoc anno nihil boni feci.
Romani gladiis et scutis pugnabant.
Adversarius Tito iniuria damnum dedit.
Video servum venire. (Ü)
Audio servum venire. (Ü)
Dico: "Servus venit." (Ü)
Dico servum venire. (Ü)
Audivi amicum causam agere. (Ü)
Audimus reum nihil dixisse. (Ü)
Dicimus: "Reus nihil dixit." (Ü)
Dicimus reum nihil dixisse. (Ü)
Iusseramus reum nihil dicere. (Ü)
Causa finitur. (Ü)
Video causam finiri. (Ü)
Iubeo causam finiri. (Ü)
Dico: "Causa finiri debet." (Ü)
Dico causam finiri debere. (Ü)
Dominus dixit servum liberari debere. (Ü)
Dominus iussit servum liberari. (Ü)
Gaius dixit damnum iniuria dari. (Ü)
Iudex vidit damnum iniuria dari. (Ü)
De causa Gaii (Ü)
Quintus Gaium delicti magni accusaverat. Marcus, patronus Gaii, causam Gaii dicebat, iudex causam Gaii audiebat. Iudex reum interrogavit: "Quis vocaris?" Ille respondit: "Vocor Gaius". Iudex interrogavit: "Quid fecisti?" Ille dixit: "Nihil feci." Gaio iudex respondit: "Sed magni delicti accusaris. Audiveram Quintum hoc dicere: 'Gaium delictum fecisse dico'." Gaius respondit: "Scio. Quintus adversariique hoc dicunt. (= Scio Quintum adversariosque hoc dicere). Sed ego non feci delictum." Marcus, patronus Gaii, dixit: "Audivisti Gaium nihil mali fecisse. Delictum non fecit. Alibi enim erat. Sed adversarii dolo malo culpam Gaio dant. Ergo iubeo Gaium absolvi et Quintum adversariosque accusari. Dixi." Iudex dixit: "Ergo Gaius absolvi, Quintus autem iniuriae accusari debet." Sic Marcus Gaii causam bene egit Gaiumque periculo liberavit.
Wortschatzerweiterung
Erklären Sie folgende Wörter: publik, privat, Delikt, bonus / malus, prima, Servus, Injurien, Triumvirat, Patron, Nihilist