< Enchiridium Lectio 7 >

> Inhaltsübersicht, Übungen

(Personalpronomen und Possessivpronomen)

Personalpronomen
Fall ich du sich (refl.)
Nom.
Dat.
Akk.
Abl.
ego
mihi
me
a me / mecum
tu
tibi
te
a te / tecum
---
sibi
se
a se / secum

Fall wir ihr
Nom.
Dat.
Akk.
Abl.
nos
nobis
nos
a nobis / nobiscum
vos
vobis
vos
a vobis / vobiscum

Die Präposition cum (mit) wird an das Personalpronomen angehängt: mecum - mit mir

Possessivpronomen (Possessivpronomina sind im Lateinischen wie Adjektive zu behandeln)

mein dein sein, ihr
meus 3 tuus 3 suus 3
unser euer ihr
noster nostra nostrum vester vestra vestrum suus 3

Deklinieren Sie: pater noster (L), res mea (L), ius tuum (L)

Das Possessivpronomen gibt wie der Genetiv den Eigentümer an
Servus meus est. / Servus domini est. // Servus emptione meus fit. / Servus emptione domini fit. (Ü)
Fundi tui sunt. / Fundi amicorum sunt. // Fundi usu mei facti sunt. / Fundi usu amicorum facti sunt. (Ü)

Das Reflexivpronomen se bzw. suus 3 bezieht sich immer auf das Subjekt des Satzes.
Amici sibi nocent. (Ü)
Gaius res suas vendit. (Ü)
Iulia res suas vendit. (Ü)
Amici res suas vendunt. (Ü)
Im AcI (s. Lectio 2 und 14) bezieht sich das Reflexivpronomen auf das übergeordnete Subjekt:
Reus dixit se non deliquisse. - Der Angeklagte sagte, daß er (selbst) kein Verbrechen begangen habe.
Dominus servum ad se venire iussit. - Der Herr befahl, dass der Sklave zu ____ kommt.

Als nicht-reflexives Personalpronomen der 3. Person (er, sie, es) werden die Demonstrativpronomina is bzw. ille verwendet (s. Lectio 9).

Das Wort suus 3 wird in bestimmten Verbindungen prägnant verwendet, z.B.:
suo nomine (in seinem eigenen Namen) / alieno nomine (in jemandes anderem Namen
sui iuris (seines Rechts, autonom, selbständig) / alieni iuris (fremden Rechtes)
suo iure (mit seinem Recht, mit vollem Recht)
suo anno (in "seinem" Jahr, d.h. im frühest möglichen Jahr - Cicero suo anno consul factus est. (Ü)
sui heredes (eigene Erben, Hauserben [die in der patria potestas des Verstorbenen standen)
delictum sui generis (ein Verbrechen seiner/eigener Art)

Übungssätze
Ego te absolvo. / Nos vos absolvimus. (Ü)
Non mihi, sed tibi noces. / Non nobis, sed vobis nocetis. (Ü)
Si deus, nobiscum, quis contra nos? (Ü)
Die römische Eheformel: Ubi tu Gaius (es), (ibi) ego Gaia (sum). (Ü)
Eine verkorkste Beziehung: Nec tecum possum vivere nec sine te. (Ü)
Die römische Scheidungsformel: Tuas res tibi habeto (habeto = du sollst haben). (Ü)
Ubi rem meam invenio, ibi vindico. (Ü)
Tua res agitur. / Vestrae res aguntur. (Ü)
Aliis si licet, tibi non licet. (Ü)

Civitas sibi facit civem. (Ü)
Nemo sibi mandare potest. (Ü)
Nemo secum contrahere potest. (Ü)
Nemo rem suam emere potest. (Ü)
Nemo iudex in sua causa esse potest. (Ü)
Nemo tenetur se ipsum accusare. (Ü)
Nemo tenetur adversarium armare contra se. (Ü)
iudex, qui litem suam fecit (Ü)
Per liberas personas acquiri nobis nihil potest. (Ü)
animo nostro, corpore alieno possidemus (Ü)
suum cuique tribuere (cuique = jedem) (Ü)

Testamentum Titi Annosi (Ü)

Titus Annosus vitam longam agebat. Ubi sensit mortem adesse, testamentum facere in animo habuit. Qua de causa multos testes ad se convocavit; testibus convocatis (= postquam testes convocati sunt,) testamentum fecit; testamento facto (= postquam testamentum factum est,) e vita cessit. Tito mortuo iudex ad diem constitutum omnes heredes ad se convocavit: uxorem, filios et filias, fratrem et sorores cum liberis. Die constituto omnes ad iudicem convenerunt: uxor, filii filiaeque, frater sororesque. Omnes aderant, nemo ex heredibus aberat. Antequam testamenti verba legebantur, iudex omnes tacere iussit. Tacent omnes, silent omnes, nullum verbum auditur. Iudex testamentum manu tenebat heredibusque dicebat: "Si omnes ad me convenistis, testamentum a meo servo legi potest." Servus testamentum sibi datum coram omnibus heredibus magna voce legit:
"Testamentum Titi Annosi.
Ego Titus Annosus, Titi filius, sentio mortem corporis prope esse et finem meae vitae adesse. Quamquam corporis vires mihi deesse video, tamen me summam mentis potestatem habere scio. Itaque Caium Fidelium et Marcum Scriptorem aliosque nostrae civitatis bonos cives ad me vocavi et testes meae ultimae voluntatis esse iussi. Propterea quod propria manu scribere non potui, dictavi et servum pro me scribere iussi.
Terentia, uxor amata, filii filiaeque, frater sororesque, dum in vita fui, multum me amaverunt: Qua de causa Terentia mihi ex tertia parte heres esto. Filii filiaeque ex tertia parte heredes sunto. Etiam frater sororesque ex tertia parte heredes sunto. Iubeo autem uxori Terentiae dari pro hereditate domum et fundum Cornelianum. Partem pecuniae iubeo pro hereditate dari fratri et sororibus, alteram partem pecuniae iubeo pro hereditate dari liberis. Stichus autem, servus meus, qui summa fide mea iussa fecit semperque pius erat, liber esto. Corpori meo iubeo fieri monumentum in via publica. Ibi scribi debet: 'Titus Annosus vixi annos LXXX; magnos rei publicae honores gessi; iubeo vos valere.'
Datum Idibus Martiis anni millesimi ab urbe condita.
Ego, Titus Annosus, coram testibus manu propria testamento subscripsi."
Testamento lecto (= postquam testamentum lectum est) iudex dixit: "Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest. Testamentum iure factum est. Nihil enim contra bonos mores scriptum esse audivi, ergo nulla pars testamenti pro non scripto habetur. Cum verba testamenti dubia non sunt, voluntas testantis in dubium vocari non debet. Video certam esse voluntatem testantis et cognosco certas personas heredes institutas esse. Titus iussit Terentiam sibi ex tertia parte heredem esse debere, filios filiasque ex tertia parte, fratrem sororesque ex tertia parte. Suum cuique tribui debet: Terentiae domus et fundus Cornelianus, fratri sororibusque pars pecuniae, filiis altera pars pecuniae. Titi filii sui iuris fiunt. Stichum Titus liberum esse iussit: Ergo Sticho ex testamento libertas reddi debet." His verbis dictis suum cuique datum est. Nemo nihil ex Titi testamento accepit, nemo sine hereditate fuit. Sic per testamentum concordia inter heredes facta est. Causa bene acta et finita est.
Mira res est: Contenditur de hereditate mortui, dum testamentum profertur in publicum; et cum testamentum prolatum est in publicum, tacent omnes et testamentum audiunt. Quamquam homo mortuus est, tamen hominis mortui vox auditur; quamquam mortuus est, tamen verba valent.

Wortschatzerweiterung
Durch Suffixe (Nachsilben) können aus Adjektiven (oder Substantiven) abstrakte Substantive gebildet werden; vgl. im Dt. -schaft, -heit, -keit, -tum, ...
-tas, -tatis f. (dt.: -tät, engl.: -ty, frz.: -té, it.: -tà, span.: -dad)
socius > societas: vgl. society, societé, società, sociedad
Socii societatem contrahunt. Sed socius mei socii non est meus socius, nisi ego ipse cum eo societatem contraho. (Ü)
civis > civitas: vgl. city, cité, città, ciudad
liber > libertas: vgl. liberty, liberté, libertà, liberdad
auctor > auctoritas
heres > hereditas: Qui hereditatem accipit, heres est. (Ü)
proprius 3 > proprietas
verus 3 > veritas
utilis > utilitas
(ille) potest > potestas
securus 3 > securitas

Was bedeutet Bonität, Kontinuität, Parität, Pietät, publicity, Qualität, Rarität, Universität ? Welches lateinische Adjektiv liegt diesen Wörtern zugrunde ?

Besonders häufig bei Adjektiven auf -alis / -aris (vgl. Lectio 3)
Emotionalität, Kriminalität, Legalität, Liberalität, penalty, Popularität, Realität, Totalität, Vitalität

-itia, -itiae f.
iustus 3 > iustitia
amicus 3 > amicitia
malus 3 > malitia
-tudo, -tudinis f.
multi > multitudo
magnus 3 > magnitudo
longus 3 > longitudo
certus 3 > certitudo